ورود به هر زمینه ای مستلزم کسب شناخت و درک مناسب از زیر و زبَر آن حوزه است. در واقع، بدون داشتن درک دقیقی از مسیری که می خواهید در آن قدم بگذارید، نمی توانید گام های موثری را در جهت درست بردارید. یکی از زمینه هایی که این روزها جایگاه والایی پیدا کرده، حوزه «کارآفرینی» است. پر واضح است که در کنار درک تعریف کارآفرین و آشنایی با کارآفرینی و مدیریت کسب و کار، یکی از اولین سوالاتی که باید از خود بپرسید این است که انواع کارآفرینی چیست تا بتوانید یکی از آن انواع یا ملغمه ای از انواع قابل ترکیب را انتخاب کرده و پروژه خود را آغاز کنید.

اما واقعاً کارآفرینی چه انواعی دارد؟ پاسخ به این سوال به معیار شما برای طبقه بندی بستگی دارد. به عنوان مثال، معیار شما برای دسته بندی انواع مختلف کارآفرینی می تواند نوع کسب و کار، محوریت فناوری، نوع مالکیت و مواردی از این قبیل باشد. در هر صورت، خبر خوب اینکه این قسمت از فرآیند آغاز کارآفرینی، یعنی شناخت انواع کارآفرینی را با مطالعه همین مقاله می توانید به سرانجام برسانید، چرا که در متن حاضر کوشیده ایم تا بر خلاف سایر منابع موجود در زمینه کارآفرینی، این موضوع خطیر را از ابعاد مختلف و با توجه به رایج ترین معیارها به زیر ذره بین ببریم و انواع کارآفرینی را برای شما دسته بندی کنیم. لذا با مطالعه این مقاله با انواع گوناگون کارآفرینی آشنایی پیدا خواهید کرد و در ادامه می توانید مسیر حرکت خود را به شکل اصولی و هدفمند تعیین کنید.

الف) انواع کارآفرینی بر اساس نوع کسب و کار

کارآفرینی تجاری

همانطور که از نام عنوان این نوع از کارآفرینی بر می آید، کارآفرینی تجاری به دنبال فعالیت های تجاری است. کارآفرین در این حالت، محصول را از تولیدکننده دریافت می کند و مستقیماً یا از طریق یک نمایندگی به خریدار می فروشد. این نوع از کارآفرینان بیشتر به عنوان واسطه بین مشتری و تولیدکننده عمل می کنند.

کارآفرینی تولیدی

این قسم از آن انواعی از کارآفرینی در ایران است که معمولاً با شنیدن کلمه کارآفرین به ذهن مردم متبادر می شود. طبیعتاً باز هم همانطور که عنوان این نوع از کارآفرینی نشان می دهد، کارآفرین تولیدکننده، «محصول» تولید می کند. این نوع از کارآفرینان، نیازها و خواسته های مشتریان و بازار را شناسایی می کنند، سپس با تحقیق و فراهم آوردن منابع و تکنولوژی مورد نیاز برای ارضای آن نیازها و خواسته ها کسب و کار خود را برپا می کنند. به عبارت دیگر، در کارآفرینی تولیدی، مواد خام را به محصولات قابل استفاده تبدیل می کنید.

کارآفرینی اجتماعی

کارآفرینی اجتماعی، بهره گیری از استارتاپ ها و سایر انواع کارآفرینان برای ایجاد، تقویت و پیاده سازی راهکارهایی است که حل مسائل اجتماعی، فرهنگی یا محیطی را هدف قرار می دهند. یکی از تفاوت های اصلی این مدل با سایر انواع کارآفرینی، بحث درآمدزایی است. در حالیکه عموماً عملکرد سایر انواع کارآفرینی بر اساس شاخص هایی مانند سود، درآمد و افزایش قیمت سهام سنجیده می شود، کارآفرینی اجتماعی یا کلاً غیرانتفاعی است، و یا اینکه به دنبال درآمد زایی هم هست، اما در حالت دوم همین درآمد نیز در جهت اهداف اجتماعی، فرهنگی یا محیطی کارآفرین صرف خواهد شد، لذا کسب درآمد در این نوع از کارآفرینی هدف نهایی نیست. به عنوان مثال، چه بسا کارآفرینی که با هدف تأمین مسکن و استخدام افراد بی خانمان فعالیت می کند رستورانداری هم انجام بدهد تا بتواند درآمد کسب کند و هدف استخدام افراد بی خانمان را نیز محقق سازد.

ب) انواع کارآفرینی بر اساس کاربرد و تکیه بر فناوری

کارآفرینی فنی

کارآفرینانی که کسب و کار آنها با محوریت علم و فناوری شکل می گیرد را کارآفرینان فنی یا تکنیکال (Technical) می نامیم. به عبارت دیگر، این قسم از کارآفرینان در فعالیت های خود از علم و فناوری بهره می گیرند. طبیعتاً همانطور که انتظار می رود، کارآفرینان فنی در کار خود از روشهای جدید و نوآورانه ای استفاده می کنند.

کارآفرینی غیرفنی

کارآفرینانی که در گروه کارآفرینان فنی قرار نمی گیرند، در دسته کارآفرینان غیرفنی طبقه بندی می شوند. تکیه گاه این نوع از کارآفرینی، علم و فناوری نیست و بیشتر از روش های جایگزین و تقلیدی و عموماً سنتی بازاریابی و توزیع برای بقا و رشد کسب و کار خود در بازار رقابتی فعالیت شان استفاده می کنند.

ج) انواع کارآفرینی بر اساس مالکیت کسب و کار

کارآفرینی خصوصی

کارآفرینی خصوصی با محوریت یک یا چند نفر (به عنوان هم بنیانگذار) شکل می گیرد که به عنوان فرد یا افراد مستقل، پشتوانه دولتی ندارند. این فرد یا افراد تنها مالک یا مالکان کسب و کار محسوب شده و تمامی ریسکی که متضمن کارآفرینی است را شخصاً بر عهده می گیرند.

کارآفرینی دولتی

هنگامی که پشتوانه کارآفرین، دولت یا یک نهاد دولتی است، کارآفرینی ما دولتی قلمداد می شود.

کارآفرینی مشترک

هنگامی که یک کارآفرین خصوصی، کسب و کاری را با مشارکت دولت به راه می اندازد و اداره می کند، کارآفرینی مشترک یا اشتراکی شکل گرفته است.

د) انواع کارآفرینی بر اساس جنسیت

شاید تقسیم بندی انواع کارآفرینی با توجه به معیار جنسیت ثقیل یا حتی ناخوشایند به نظر برسد، اما در هر صورت این شاخص نیز به خصوص در کشورهای در حال توسعه به کرّات مورد استفاده قرار می گیرد.

کارآفرینی مردانه

هنگامی که مالکیت، اداره و کنترل کار تماماً بر عهده آقایان باشد، نهاد کارآفرینی ما مردانه به شمار می رود.

کارآفرینی زنانه

این عنوان برای کسب و کارهایی مورد استفاده قرار می گیرد که مالکیت و اداره آنها کاملاً توسط بانوان انجام می گیرد، یا اینکه حداقل ۵۱ درصد از سرمایه آنها به زنان تعلق داشته و ۵۱ درصد از کارکنان آنها نیز خانم هستند.

هـ) انواع کارآفرینی بر اساس بزرگی کسب و کار

با توجه به اندازه استارتاپی که به دنبال راه اندازی آن هستید نیز می توان کارآفرینی شما را دسته بندی کرد. با توجه به این شاخص، برونداد کارآفرینی شما می تواند به عنوان یک کسب و کار کوچک، متوسط یا بزرگ طبقه بندی شود. متر و معیار این کوچکی یا بزرگی در کشورهای مختلف با هم تفاوت دارد. برخی از شاخص هایی که در تعیین کوچکی یا بزرگی اندازه صنایع مختلف به‌کار می‌روند عبارتند از: تعداد کارکنان، سرمایه، دارایی کل، حجم فروش و ظرفیت تولید. در این میان رایج‌ترین معیار، تعداد کارکنان است که تعیین آن نیز در هر کشوری با دیگری متفاوت است. بر اساس تعریف وزارت صنایع و معادن و وزارت جهاد کشاورزی ایران، بنگاه‌های کوچک و متوسط، واحدهای صنعتی و خدماتی (شهری و روستایی) هستند که کمتر از ۵۰ نفر کارگر دارند. مرکز آمار ایران نیز کسب و کارها را در چهار گروه طبقه‌بندی کرده است:

کسب و کارهای دارای ۹-۱ پرسنل؛
کسب و کارهای دارای ۴۹-۱۰ پرسنل؛
کسب و کارهای دارای ۹۹ -۵۰ پرسنل؛
کسب و کارهای دارای بیشتر از ۱۰۰ نفر پرسنل.

در این طبقه بندی معمولاً کسب و کارهای گروه اول کوچک، دو مورد بعدی متوسط و کسب و کارهایی که کارکنان آنها بیشتر از ۱۰۰ نفر است بزرگ محسوب می شوند. جالب اینجاست که در ایالات متحده، کسب و کارهایی که کمتر از ۵۰۰ نفر پرسنل داشته باشند کوچک به شمار می روند. در هر صورت باید به خاطر داشته باشید که همیشه امکان رشد و پیشرفت و تغییر اندازه وجود دارد، که البته مستلزم برنامه ریزی های دقیق و حساب شده است.

در ادامه، شاهد بخش بندی هایی از انواع کارآفرینی خواهیم بود که بیشتر به ویژگی های شخصی فرد یا افراد کارآفرین اشاره دارند.

و) انواع کارآفرینان از دیدگاه کلارِنس دانهوُف

کلارنس دانهوف (۱۹۴۹) بر اساس مطالعات خود در حوزه کشاوری در ایالات متحده، کارآفرینان را با توجه به این ایده گروه بندی کرد که در مراحل آغازین رشد اقتصادی خود انگیزه و پشتکار کمتری دارند و با رشد بیشتر، مشتاق تر و خلاق تر می شوند.

آقای دانهوف، کارآفرینان را بر این اساس به چهار نوع تقسیم می کند که ترتیب آنها از این قرار است:

کارآفرینان خلاق

کارآفرینان خلاق، کارآفرینانی هستند که کالاهای جدیدی را به بازار عرضه می کنند، روش های نوینی را برای تولید ارائه می کنند، بازارهای جدیدی را کشف کرده و تغییر و تحولات نُوینی را به وجود می آورند. لازم به ذکر است که چنین نوعی از کارآفرینی فقط در حالتی قابل انجام است که به مرحله خاصی از رشد رسیده باشیم و مردم چشم انتظار تغییر و بهبود باشند.

کارآفرینان مقلّد

این نوع از کارآفرینان به دنبال بهره برداری از ابداعاتی هستند که توسط کارآفرینان خلاق عرضه می شوند. کارآفرینان مقلد خودشان نوآوری نمی کنند، بلکه فقط از روشها و فناوری های ابداع شده توسط دیگران استفاده می کنند. این نوع از کارآفرینی برای کشورهای کمتر توسعه یافته به منظور ایجاد و رشد شرایط لازم برای شکل گیری وضعیتی که در کشورهای پیشرفته وجود دارد مناسبتر است.

کارآفرینان محتاط

صفت بارز کارآفرینان فابیان یا محتاط، بدبینی و احتیاط فراوان آنها نسبت به بهره برداری از تغییرات حوزه فعالیت شان است. این نوع از کارآفرینان فقط هنگامی دست به تقلید می زنند که برایشان مسجّل شده باشد که در غیر اینصورت موقعیت خود در بازار را از دست خواهند داد.

کارآفرینان منفعل

این افراد حتی به قیمت از دست دادن سود خود در مقایسه با رقبا، از استفاده از فرصتهای موجود برای تغییر در فرمول کاری شان خودداری می کنند. این کارآفرینان ضرر هم می دهند، اما برای تغییر در روشهای خود آمادگی ندارند.

به منظور تکمیل مبحث، در آخرین دسته بندی به انواع دیگری از کارآفرینان اشاره می کنیم که توسط سایر متخصصان رفتارشناسی معرفی شده اند.

ز) انواع کارآفرینان بر اساس اصول رفتارشناسی

کارآفرینان تکرو

این کارآفرینان در نوع خاص کارآفرینی خود اصولاً به تنهایی کار می کنند و فقط در صورت لزوم چند نفر را استخدام می کنند.

شرکای فعال

این نوع از کارآفرینان به کار به عنوان یک فعالیت مشارکتی نگاه می کنند و در مقایسه با افرادی که تنها با ارائه سرمایه فقط «شریک» محسوب می شوند، فعالانه در فعالیت های کاری مشارکت می کنند.

مُبدعان

این دسته از کارآفرینان به فعالیت های تحقیقی و نوآوری علاقه دارند و با بهره گیری از کفایت و خلاقیت خود محصولات و روشهای جدیدی را ابداع می کنند.

چالشگران

اینها گروهی از کارآفرینان هستند که به خاطر چالشهای کارآفرینی به این عرصه قدم می گذارند و هنگامی که یک چالش به انتها می رسد، به دنبال چالش های جدیدی می گردند.

خریداران

این نوع از کارآفرینان، زیاد به ریسک کردن علاقه ای ندارند، لذا به جای رویارویی با مخاطرات راه اندازی استارتاپ ترجیح می دهند که استارتاپی که آتیه مثبتی را نوید می دهد را خریداری کنند.

کارآفرینان مادام العمر

کارآفرینی بخشی از زندگی و عمر این نوع از کارآفرینان است. معمولاً کسب و کارهای خانوادگی و کسب و کارهایی که بیشتر به مهارت فردی کارآفرین وابسته اند در این دسته از کارآفرینی قرار می گیرند.

انتخاب روش و مسیر مناسب برای کارآفرینی

احتمالاً این سوال برای شما پیش آمده که باید از چه روشی برای کارآفرینی پیروی کنید و چه نوع کارآفرینی باشید. پاسخ به این سوال به اهداف، امکانات، نیازها و خواسته های شما بستگی دارد. به عنوان مثال، با توجه به شرایطی که معمولاً در ابتدای جاده کارآفرینی دارید، در آغاز تکروی می کنید؛ اگر امکان استفاده از امکانات دولتی را ندارید یا اینکه اصلاً تمایلی به زیر سایه دولت رفتن ندارید مسیر کارآفرینی خصوصی را دنبال می کنید؛ بسته به حوزه فعالیت خود فنی یا غیرفنی می شوید و نوع کارآفرینی خود، اعم از تجاری، تولیدی یا کارآفرینی اجتماعی را نیز بر اساس ایده ها، آرمان و اهداف خود انتخاب می کنید.

در هر صورت، پاسخ به این سوال که چه روشی برای شما مناسب تر است کاملاً به شخص شما بستگی دارد.

حرف آخر

هر نوع یا انواعی از کارآفرینی را که انتخاب می کنید و هر نوعی از کارآفرین که هستید یا می شوید، نکته ای که همیشه باید به خاطر داشته باشید این است که کارآفرینی و راه اندازی کسب و کار به سختکوشی و انگیزه و همچنین برنامه ریزی نیاز دارد. بنابراین، در زمینه مورد نظر خود و شرایط آن اطلاعات کسب کنید و با هدفگذاری و پشتکار، قدم های محکمی را در مسیر تحقق آرزوهای خود و برآوردن نیازهای مردم و پیشرفت جامعه بردارید.

دیدگاه خود را وارد کنید